brondocument

2023

Zes uitgangspunten voor Vers aan de Vecht en de vorm waarin wij dat gieten

Dit brondocument is een weergave van de uitgangspunten van Vers aan de Vecht. Een initiatief dat in 2021 concreet gestart is met een zelfoogsttuin in Weesp, maar waar de gedachtevorming al veel eerder begon bij de initiatiefnemers. Het maakt duidelijk vanuit welke intenties Vers aan de Vecht is opgezet en laat ook zien welke vorm daar op het moment van schrijven aan gegeven is. Het is daarmee zowel tijdloos als tijdelijk en een voortdurende bron van verdere ontwikkeling.

1 Wat ons drijft, wat de bedoeling is. Het idee dat ten grondslag ligt aan Vers aan de Vecht en waarom wij dit belangrijk vinden.

Bijdragen aan de voedseltransitie

Vers aan de Vecht is ontstaan om bij te dragen aan de voedseltransitie, die volgens ons broodnodig is. Dat doen we door het heft in eigen handen te nemen en een eigen, autonoom voedselsysteem op te zetten waarbij producent en consument allebei invloed uitoefenen op de prijs en op de productieomstandigheden. We willen groeien naar een toekomstbestendig, maatschappelijk gedragen systeem waarin we samen de belangrijke beslissingen nemen. Het antwoord op de vraag wat HET beste systeem precies is, is er niet. Ook wij hebben dat niet, we willen dit samen vormgeven en al doende leren en bijstellen.

Wat ‘normaal eten’ is, willen we bevragen en opnieuw definiëren. Wij willen daarom ons voedsel zelf oogsten, dichtbij onze woonplaats. Zo vervullen we een voortrekkersrol en laten we zien dat het wèl anders kan, en nog lekker ook. Als we beter weten waar ons eten vandaan komt, waarderen we het meer.

Samen leren, samen pionieren

Door samen te leren, lief en leed te delen en successen te vieren, willen we elkaars leven op het gebied van voedsel en in sociale zin verrijken. We laten ons daarbij leiden door ervaring en feiten en niet door dogma, ideologie of vage principes.

We zijn pioniers en onderzoekers, we accepteren dat we aan het leren zijn en bij leren hoort ook fouten maken. We zijn open en transparant, naar elkaar, naar anderen en gaan het gesprek aan zonder anderen te veroordelen. Het streven is om politiek neutraal te opereren al zijn we ons bewust van onze menselijke neiging om een groep te willen zijn. We zijn avontuurlijk, maar niet roekeloos. We willen al doende ook anderen inspireren, we zijn in dubbele zin een ’lerende organisatie’, we leren zelf èn we grijpen kansen aan om anderen te leren hoe voedsel bij ons geproduceerd wordt, zonder belerend te zijn.

Zo doen we dat: De groentepluktuin en de communicatie over onze ervaringen

Vers aan de Vecht is een groentepluktuin, naast de biologische boerderij De Groene Griffioen. Op ongeveer 1 hectare telen drie tuinders vele soorten groenten en kruiden die 160 oogstaandelen / huishoudens gedurende 30 weken komen plukken. Over onze ervaringen communiceren we met de deelnemers en via de website en onze netwerken ook met anderen.

2 In welke behoefte Vers aan de Vecht voorziet en voor wie.

Concreet met de voedseltransitie aan de slag

Vers aan de Vecht is er voor die mensen die concreet met de voedseltransitie aan de slag willen, die zelf hun eigen voedsel willen verbouwen op een manier die goed is voor de aarde en de volgende generaties. We richten ons op diegenen die op zoek zijn naar de waarde van voedsel voor een betere wereld.

We willen in de praktijk uitvinden hoeveel monden je kunt voeden met hoeveel land, zonder in te boeten op de kwaliteit van het milieu. De organisatie heeft geen enkel motief om financieel winst te maken, maar moet wel de kosten kunnen dekken en de tuinders en boer een eerlijke vergoeding voor hun inzet en grond en service kunnen geven. We houden daarbij zoveel mogelijk de voedselprijs op een draaglijk niveau.

Streven is dat de inkomsten van de leden de kosten dekken en het ideaal is dat ieder dat naar draagkracht doet. De financiële boekhouding en jaarrekening zijn openbaar voor betrokkenen.

We willen van de inkomsten een goede vereffening realiseren door de hele keten heen, voor alle betrokkenen: de boer, de leveranciers, de tuinders, plukkers en vrijwilligers. De winst zit ‘m in het creëren van voedsel, volgens onze uitgangspunten.

We richten ons op mensen die in de voedseltransitie een verschil willen maken, die de impact ervan belangrijk vinden voor duurzaamheid in het algemeen en die er concreet mee aan de slag willen.

Als de overheid onze inspanningen de moeite waard vindt om te subsidiëren (of een andere organisatie) grijpen we die kans zeker, maar we willen er niet van afhankelijk zijn.

Hoe we dat aanpakken

We willen een deel van de kosten dekken door kosteloze inzet van de plukkers en maken alleen gebruik van betaalde arbeid waar het nodig is. Sowieso drukken we de kosten doordat iedereen zelf zijn eigen aandeel komt oogsten. Het werk dat plukkers daarnaast doen zonder er een vergoeding voor te vragen moet enerzijds voor henzelf voedend zijn, anderzijds gelimiteerd tot wat ieder aan tijd wil of kan geven. We accepteren dat dit voor de één anders is dan voor de ander. De jaarbegroting is in te zien door alle leden, aan het eind van het teeltseizoen overleggen plukkers, tuinders en boer samen over bijstelling en begroting van het komende jaar.

3. Hoe we onszelf organiseren.

Gelijkwaardig, vrij en samen

Ons uitgangspunt is om gelijkwaardig te zijn en vrij, waarbij de mensen die het werk doen ook de besluiten nemen. Je kunt alles voor elkaar krijgen als je bereid bent samen de schouders eronder te zetten.

Dit betekent dat we ons horizontaal organiseren zonder hiërarchie, zonder macht bij enkelen over anderen. We organiseren het zo dat mensen werken en hun plek in de organisatie vinden vanuit eigen kracht en passie en dat er een duidelijke gezamenlijke verantwoordelijkheid gevoeld en genomen wordt voor elkaar en het werk.

2023: Op weg naar de juiste organisatievorm

Een juridische vorm die dit goed regelt is er (nog) niet, de gekozen juridische organisatievorm om nu te kunnen bestaan is een stichting. Tuinders werken voor de stichting als zelfstandig ondernemer en de boer stelt tegen een redelijke vergoeding terrein en diensten ter beschikking.

We werken nu al samen als zelfsturende teams, die onderling overleg hebben, ook over belangrijke zaken als de jaarbegroting en toekomstplannen. Het kernteam houdt overzicht en verbindt de teams onderling. Het (formele) stichtingsbestuur is een bestuur op afstand.

De weg naar een vorm die het beste recht doet aan het uitgangspunt is een vraagstuk van balans: na twee intensieve startjaren is het werken aan een stevige basis nu de eerste prioriteit: het formele bestuur moet gevuld worden en gaan draaien, de werkteams moeten goed weten wat ze wel en niet kunnen doen.

In de toekomst zien we een coöperatieve samenwerkingsvorm voor ons, waarbij geen hiërarchie is, maar het werk wel voor elkaar komt. Besluiten nemen we ook formeel gezamenlijk en zijn bindend. De ‘plukkers’ zijn aandeelhouder in de moderne zin van het woord: eigenaarschap en verantwoordelijkheid. Mogelijk is een ‘Deelgenootschap’ de vorm die we zoeken.

We besluiten nu volgens het principe van ‘raadpleging’: wil je iets doen of weten, dan vertel je anderen je idee of vraag en luister je naar hun antwoorden, aanvullingen of alternatieven, maar uiteindelijk neem jij eigenaarschap en ga je het uitvoeren/uitzoeken/uitzetten. Alleen wanneer je bereid bent zelf de handen uit de mouwen te steken en verantwoordelijkheid te nemen, kun je anderen aansporen hetzelfde te doen.

4. Hoe we wat ons drijft in de wereld willen zetten

Klein beginnen en groeien naar een systeem dat bereikbaar is voor een grote groep mensen

Onze ambities zijn groot, maar we weten dat onze principes in het geding komen als we snel willen groeien in omvang. We voelen de urgentie, maar laten ons niet gek maken.

We beginnen klein en streven naar het vinden van een productiesysteem in balans, dat beter voedsel uiteindelijk bereikbaar maakt voor een grote groep mensen. We waarderen zowel inzet als geld en de sterkste schouders dragen de zwaarste lasten.

Organische groei van Vers aan de Vecht in afstemming op mens en natuur is ons uitgangspunt.

Wij willen dat generaties na ons ook nog kunnen genieten van eten dat lekker is, voedzaam; we willen geen vuile handen maken door ons eetgedrag. We zien onszelf daarbij als onderdeel van de natuur.

Zoeken naar een alternatief voedselsysteem dat op termijn ook houdbaar is

Wij zoeken naar een alternatief dat verandering van het voedselsysteem faciliteert omdat we zien dat het huidige consumptiepatroon in Nederland op termijn niet houdbaar is. De productie/teelt van de huidige voedselwens put de bodem uit, belast het milieu, draagt teveel bij aan klimaatverandering en kan nooit op dezelfde manier eerlijk verdeeld worden over de hele wereld. Dat moet anders, duurzamer. Waarom voedsel? Omdat voedsel een primaire levensbehoefte is en voedselproductie essentieel. Via voedsel en voedselproductie zijn alle levende wezens èn de aarde met elkaar verbonden. Wij stellen dat voedsel het krachtigste middel is waarmee we ons leven en dat van anderen kunnen veranderen; het is een middel waarvan we ons vaak onvoldoende bewust zijn.

Korte ketens en zelfoogst

Het is lastig om ons eetpatroon te verduurzamen omdat ons voedsel buiten ons zicht, grootschalig wordt geproduceerd , en het goedkoop en makkelijk verkrijgbaar is in de supermarkten. Daarom kiezen we voor korte ketens en zelfoogst. We streven ernaar om niet te verspillen: geen menskracht, geen productiemiddelen, geen voedsel.

Uitwerking: Biologisch, circulair en lokaal

Wat betreft het verbouwen van voedsel op de tuin gaan we uit van teeltprincipes uit de biologische landbouw, dus zonder kunstmest en pesticiden, niet als dogma, maar als keuze. We werken met een SKAL keurmerk. Tevens willen we zoveel mogelijk een circulair systeem opzetten waarbij natuur, veeteelt en groenteteelt elkaar versterken.

Ook is de tuin een lokaal initiatief, zoveel mogelijk komt het voedsel en de benodigde productiemiddelen en arbeid uit de omgeving van de Groene Griffioen. Plukkers kunnen naast de groente vlees, zuivel en eieren kopen in de boerderijwinkel.

5. Hoe we relaties onderhouden en verbreden

Respect voor de verschillen en aandacht voor het geheel

Respect voor de verschillen en aandacht voor het geheel zijn de uitgangspunten. De één zal nou eenmaal vanuit andere motieven en achtergrond bij Vers aan de Vecht aanhaken dan de ander. Deze verscheidenheid willen we juist stimuleren en koesteren. De gezamenlijke kracht van de mensen die aan de wieg stonden van dit initiatief is sterk; tegelijkertijd ligt het risico van overbelasting op de loer. Voor sommige mensen zijn de uitgangspunten en de vraag om inzet nieuw en misschien zelfs confronterend. Daarom is het belangrijk dat we kenbaar maken als er grenzen worden bereikt en duidelijk maken wanneer er meer inzet van anderen nodig is. We willen iedereen de tijd geven om uit te vinden hoe ze het beste kunnen bijdragen.

Het lokale principe en het creëren van community-gevoel vinden we noodzakelijk om Vers aan de Vecht stevig te maken en lengte te geven, een lange termijn bestaan.

Horizontaal organiseren vraagt aandacht voor de relatie. Goed samenwerken betekent heldere communicatie onderling. Feedback op eigen functioneren organiseren we bewust. Conflicten zien we als bron van goud waaruit nieuwe impulsen kunnen ontstaan. Verschillen van mening gaan we daarom niet uit de weg. Met elkaar besteden we aandacht aan het verzorgen van onze gemeenschappelijke intentie.

Eren en vieren hoort bij een gemeenschap als Vers aan de Vecht.

Successen en moeilijkheden delen

Vers aan de Vecht heeft een wezenlijk verhaal te vertellen en daar zijn we open en transparant over naar de buitenwereld. We delen successen en moeilijkheden.

Zo doen we dat in de praktijk:

Lokale community, eerlijk delen en zorg voor de plek

We streven ernaar dat zoveel mogelijk deelnemende ‘Plukkers’ uit Weesp en Muiden en omstreken komen. We sluiten tegelijkertijd zeer gemotiveerde plukkers die iets verder weg wonen niet uit, mits zij bereid zijn met de fiets te komen of zoveel als mogelijk en zij niet alleen komen voor de oogst, maar ook voor de community.

Aandacht voor het geheel vertaalt zich ook heel simpel in hoe je wekelijks te werk gaat bij het oogsten: eerlijk delen en zorg voor de tuin, de omgeving zijn leidend. De laatste op het veld helpt vanzelf mee opruimen, je spreekt elkaar op vriendelijke wijze aan op vergissingen. Het delen van kook-tips, een oog voor wat er kapot is, even wat meenemen voor een mede-plukker die ziek is, het hoort er allemaal bij.

Feesten en werkdagen

De feesten en samenwerkdagen zijn onmisbaar en helpen mee de community te versterken.

We organiseren het lentefeest en het oogstfeest voor de plukkers en ook workshops op verschillende voedsel-thema’s, waarbij de plukkers elkaar leren kennen en ook geïnspireerd raken om op andere manieren met voedsel om te gaan.

Het ‘vuur’ doorgeven

Daarnaast zoeken we naar manieren om ons ‘vuur’ door te geven in de vorm van verhalen op de website, social media, podcast, bij bijeenkomsten en 1-op-1: we moedigen plukkers aan hun ervaringen te delen en zien hen als de grootste ambassadeurs.

We zijn ook onderdeel van de community van mensen die de voedseltransitie serieus nemen. We sluiten aan bij netwerkorganisaties, zoals Caring Farmers en organiseren zelf bijeenkomsten met verwante voedselproducenten. Daarbij is het netwerk dat de boer al heeft opgebouwd van grote waarde. Ook een goed contact met de media is belangrijk om onze kring te vergroten.

De gemeenschap om ons heen

Tenslotte hebben we te maken met de gemeenschap die ons deze plek wel of juist niet gunnen: de overburen, de gemeente, de provincie, inwoners van Weesp en Muiden die zich niet aansluiten en de ‘afhakers’: hoe vertrekken leden die besluiten niet door te gaan en welk verhaal vertellen zij?

6. Eigenaarschap: van wie ‘Vers aan de Vecht’ is en wat het betekent om eigenaar te zijn.

Iedereen eigenaar

Het uitgangspunt is dat alle betrokkenen evenzeer eigenaar zijn. Dus dat elke ‘Plukker’ zich mede-eigenaar voelt van Vers aan de Vecht, met daarbij behorende lusten en lasten. Plukkers zijn echter vrij om per jaar in- of uit te stappen. Ook het tuindersteam en de boer voelen zich eigenaar door input van hun arbeid en zijn zelfstandig handelend in afstemming op de behoefte van de gemeenschap. Ook zij zijn vrij om in- of uit te stappen.

We voeren een open gesprek over financiële zekerheid en veiligheid van degenen die geld geven of geld krijgen.

Het fysieke eigendom – grond, gebouwen en eventueel opgebouwd kapitaal - is idealiter van zichzelf, dus niet in handen van één persoon of organisatie. We wensen ons een Vers aan de Vecht waar mensen in en uit kunnen stappen op basis van verbinding zonder dat daar een financiële transactie voor nodig is (in- en uitkopen). We stemmen de balans van kapitaal, arbeid en grond jaarlijks af.

Zo doen we dat: de oogst, het land en gedeeld eigenaarschap

Plukkers oogsten zelf en betalen jaarlijks vooraf voor de oogst en zijn daardoor eigenaar van alles wat van het land af komt. Daarnaast betaalt elke plukker bij aanvang een opstartbijdrage en verrichten ze het nodige vrijwilligerswerk.

Wat betreft de grond en het gebruik van ruimtes die de boer heeft of nog gaat bouwen, wordt nog verder onderzocht of de relatie verder kan en moet gaan dan een huurders/verhuurders relatie, zoals nu de formele situatie is. In het ideale plaatje is dat gedeeld eigendom, waarmee niet gespeculeerd kan worden of eenzijdig anders over besloten kan worden.

Het eigenaarschap is tegelijkertijd de motor en de achilleshiel van Vers aan de Vecht: het gedeeld eigenaarschap is cruciaal om Vers aan de Vecht optimaal te laten functioneren, maar is nog niet uitgekristalliseerd.

Bron van de bron: Dit brondocument is geschreven op basis van trainingen en boek van Economy Transformers, Damaris Mathijssen. Het eerste bronteam dat aan de wieg van dit document stond werd gevormd door Initiatiefnemer Sanne Smeets, plukkers Jeanine de Bruin en Adam Nusselder - Abu Kamis , de boer Boy Griffioen, tuinder Nancy Wiltink en diverse meelezers.🙏
Tips, suggesties? hallo@versaandevecht.nl