Geïnspireerd door moedige, daadkrachtige ondernemers.

Verslag van de excursie naar Hamburg

Als je met een groep boeren, tuinders en pluktuin-leden vele uren samen doorbrengt, dan ontstaat er al snel wat. Een energie doordrenkt met passies voor eten, ondernemerschap, dieren en natuur stroomt de bus door als een frisse wind. Thuisgebakken courgettecake en kannen koffie maken de vroege uurtjes van de reis behaaglijk.

Doel van deze excursie? Inspiratie opdoen bij pionierende boerenbedrijven Burgerboerderij de Patrijs in Laren (Gld) en CSA KattendorferHof (Hamburg, Duitsland). Beide bedrijven betrekken burgers bij de bedrijfsvoering, ieder op een eigenwijze manier en dat maakt het dus leerzaam en interessant.

Joanne start haar verhaal bij de koeien

Stop 1 Burgerboerderij de Patrijs

Joanne Malotaux startte een paar jaar geleden een avontuur met Johannes Regelink waarbij ze een gangbaar melkveebedrijf hebben overgenomen en het boerenbedrijf nu opbouwen volgens natuurlijke principes, en samenwerken met de directe omgeving. Een gemengd bedrijf dus met koeien, groenteteelt, akkerbouw en later ook nog varkens en bomen. Ze streven ernaar de kringlopen zoveel mogelijk te sluiten, dus niets weggooien en gebruiken wat er is.

Joanne vertelt open en transparant, hoe ze binnen twee redelijk korte periodes middels crowdfunding voldoende hadden binnengehaald om op deze plek te kunnen starten, hoe belangrijk een goed verhaal met sterke marketing is en dat je simpelweg een hoop lef moet hebben. Mensen kunnen lid worden bij Burgerboerderij de Patrijs voor 5euro per jaar, dan downloaden ze de app. Hiermee krijgen ze toegang tot de onbemande verslokalen in de buurt. Dit verslokaal wordt 2x per week bevoorraad met producten van de Patrijs maar ook met andere lekkernijen van producenten uit de omgeving. De leden kunnen ook boodschappen doen in de winkel op de boerderij zelf, waar elk product een leden-prijs heeft en een niet-leden prijs.

Terechte vraag vanuit de excursie-groep: hoe zorg je er dan voor dat de leden zich verbonden voelen met de boerderij, met de producten, de boer en de dieren?

Joanne: “Dat is altijd een uitdaging. Mensen zijn hier sowieso altijd welkom voor de doe-het-zelf rondleiding, we sturen nieuwsbrieven en we organiseren regelmatig open dagen of meewerk-kampeer weekenden of kook-workshops. Dat moet je wel blijven volhouden, ook al kost dat veel tijd en energie.”

Excursie deelneemster Veroon Bosje (van De Geitenhof) noemt het bovenal moedig. “Ik vind het heel mooi om te zien hoe ze steeds weer creatief weten om te gaan met de situatie en niet bij de pakken neerzitten.”

Het bedrijf van Joanne en Johannes is niet gecertificeerd biologisch, maar ze werken wel zoveel mogelijk op biologische wijze. Ze vinden het belangrijk om het voer voor de koeien bijvoorbeeld zoveel mogelijk lokaal te regelen, en als ze varkens hebben willen ze die ook met alleen maar reststromen voeren. Ze proberen nu een paar hectares aan huis erbij aan te schaffen, zodat hun koeien nog veel langer weidegang hebben.

Joanne deelde heel transparant hoe lastig het is om het financieel rond te breien, ze zijn blij met de andere teamleden, en willen dat ook goed behouden, maar arbeidskosten zijn hoog. Joanne en Johannes stoppen er zoveel mogelijk eigen uren in. Hun strubbelingen met het terugverdienen van investeringen, het blijven betrekken van de burger en het allerbeste product blijven maken, maken hun werk er niet minder leuk om.

Koel vrachtauto’s om producten naar de FoodCoops te distribueren

Stop 2 (na een hoop gezellige uren in de bus van stichting Theaterstraat): Community Supported Agriculture bedrijf Kattendorfer Hof nabij Hamburg

Dit gemengd boerenbedrijf is opgericht door Mathias von Mirbach en sinds een paar jaar heeft hij de Nederlandse Jolke de Moel aan zijn zijde. Ze boeren biodynamisch (Demeter) en werken met de CSA methode: ze zetten al hun producten direct af naar de consumenten: Solidarische Landwirtschaft. (SoLaWi noemen zij het, wij noemen het gemeenschapsboerderij).

Inmiddels beheren ze 450 hectare, hebben 1000 leden en 7 winkels en 12 FoodCoops. Deze coops zijn zelf organiserende groepen van maximaal 25 volle aandelen (dat kunnen dus meer dan 25 mensen zijn). Max 25 omdat anders de groep te groot wordt voor een groepsgevoel, te groot om elkaar te kennen en verbonden te voelen. De 7 winkels worden gerund door winkeliers, die in dienst zijn van de boerderij. Een taak van de winkeliers is de leden persoonlijk te kennen en de verbinding met de boerderij en de mensen te maken.

De coops en de winkels vormen zo als het ware onafhankelijke communities, waarbij er in de coops gemeenschapsvorming onderling is, in de winkels meer de band met de boerderij via de winkeliers. Dat is niet ideaal, maar op een schaal als deze is dat toch een relatief goede manier. Er zijn daarnaast elke maand van allerlei events zoals een 'hoftreff', een open online bijeenkomst, en andere activiteiten zoals oogstdagen etc. Kattendorfer Hof heeft 80 mensen in dienst, werken volgens het sociocratische principe en ze verzuivelen zelf en maken hun eigen kaas en worst.

Deelneemster Saskia Van Gelderen (kunstenaar en net afgestudeerd aan de Warmonderhof) zegt dat ze bevestigd wordt in haar idee dat je niet alleen moet kijken naar wat je producten die je op je boerderij produceert, waard zijn. Maar ook naar wie jij als tuinder (of boer) waard bent. Minstens zo belangrijk!

Mathias spreekt de groep vurig toe als het over de prijs voor voedsel gaat. “Be brave and ask the right price for your products, yes people think it’s too expensive, but that’s a system error. Food is way too cheap these days, people are not used to pay for good food. Let’s change that, so be brave.”

Deelneemster Rosa Noe (tuinder bij Vers aan de Vecht): “Ik vond het vooral confronterend dat bij beide boerderijen, ondanks hun veerkracht, geld nog steeds zo een issue is. Het toont maar weer aan hoe belangrijk het is dat we ook een financieel duurzaam model moeten vormen.” Want ook bij KattendorferHof zitten ze nu in een krappe financiële situatie, gewenste verbeteringen staan on hold. De focus ligt nu op de werving van nieuwe leden, want producten zijn er genoeg, maar het aantal afnemers kan wel omhoog. Het team is recent uitgebreid met een marketing medewerker en ze organiseren meer activiteiten op de boerderij om nog meer mensen bij het bedrijf te betrekken.

De stallen van de koeien en de varkens waren niet compleet gemoderniseerd, het zag er op plekken wat rommeliger uit op het erf en de selderij was overwoekerd door onkruid. Deelnemer Sjoerd Gompen (student Warmonderhof): “Ik kon het wel waarderen dat het er allemaal nog niet zo gelikt uitziet bij KattendorferHof. Ze zijn er gewoon open en eerlijk over, het ontbreekt aan voldoende mankracht en geld om alles aan te kunnen pakken en ze doen het stap voor stap.” Wel gaaf dat het ze is gelukt om zonnepanelen aan te schaffen, deze financiering is rond gekomen door crowdfunding.

Er is nog veel meer besproken, de groep is nog op pad geweest over de tuinderij en met de koeien mee geweest naar het weiland. Het was een super inspirerend weekend, met vele goede gesprekken in de bus. Deelneemster: “Ik vond het zo leuk met deze groep, het samen avond eten en ontbijten en lunchen op de boerderij (en in de bus) was echt verbindend!”

Deze excursie is mede mogelijk gemaakt door Stichting Wij.land, Groeien naar Morgen, De Groene Griffioen, de Federatie voor Agro-ecologische boeren en Vers aan de Vecht. Bedankt aan de deelnemers, de gastheren/vrouwen en de twee buschauffeurs van Stichting Theaterstraat!